Ma sát dây là gì?

Ngày cập nhật 09/11/2025 07:17 PM - 5 lượt xem

NỘI DUNG CHÍNH [hiệnẩn]

Ma sát dây (Rope Drag) là gì?
Nguyên nhân chính gây ra Ma sát dây
Tác hại của Ma sát dây đối với người leo
Làm thế nào để giảm thiểu Ma sát dây
Các câu hỏi thường gặp
Ma sát dây có nguy hiểm không?
Khi nào tôi nên dùng dây rút nối dài?
Leo bằng một dây có thể tránh ma sát dây không?

Ma sát dây là lực cản làm dây leo nặng hơn khi bạn kéo,เกิดจาก dây cọ xát vào đá và các điểm bảo vệ, gây tốn sức và tăng nguy cơ rơi ngã.

Ma sát dây (Rope Drag) là gì?

Ma sát dây là lực cản vật lý bạn cảm nhận được khi kéo dây leo núi. Lực này sinh ra khi dây ma sát với bề mặt đá, các carabiner, và các điểm bảo vệ (protection) trên suốt đường leo. Khi bạn leo càng cao hoặc càng xa khỏi người giữ dây (belayer), lực ma sát tích tụ lại khiến sợi dây nặng hơn, việc kéo dây để hít vào điểm bảo vệ tiếp theo trở nên khó khăn.

Đây không chỉ là một sự bất tiện. Ma sát dây là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sức lực và sự an toàn của người leo dẫn đầu (lead climber).

Nguyên nhân chính gây ra Ma sát dây

Hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn chủ động phòng tránh. Ma sát dây đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố trên một đường leo.

Đường leo không thẳng: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi đường leo của bạn đi theo đường ziczac, sang trái rồi sang phải, dây sẽ tạo thành các góc gấp khúc tại mỗi điểm bảo vệ. Mỗi góc này là một điểm tăng ma sát. Ví dụ, các đường leo ở Hữu Lũng, Lạng Sơn với địa hình đá vôi nhiều mỏm, dễ khiến dây không đi theo một đường thẳng.
Sử dụng sai độ dài dây rút (quickdraw): Dùng dây rút quá ngắn ở những vị trí dây bị đổi hướng đột ngột sẽ tạo ra một góc gắt. Điều này buộc dây phải cọ xát mạnh vào carabiner. Ngược lại, dây rút dài hoặc dây rút nối dài (alpine draw) giúp làm thẳng đường đi của dây và giảm ma sát đáng kể.
Vị trí đặt điểm bảo vệ: Việc đặt các điểm bảo vệ không thẳng hàng từ dưới lên trên cũng góp phần tạo ra đường đi dây ngoằn ngoèo. Người leo dẫn đầu cần quan sát và lên kế hoạch đặt các điểm bảo vệ sao cho tối ưu nhất đường đi của dây.
Đặc điểm địa hình: Leo qua các gờ đá, mái vòm, hoặc bề mặt đá thô ráp đều làm tăng ma sát. Dây cọ xát trực tiếp lên bề mặt đá là nguyên nhân gây mòn dây và tạo ra lực cản lớn.

Tác hại của Ma sát dây đối với người leo

Ma sát dây không chỉ làm bạn mệt mỏi. Nó còn mang đến những rủi ro an toàn cụ thể mà bạn cần nhận biết.

Gây kiệt sức: Người leo dẫn đầu phải dùng nhiều sức hơn để kéo dây. Trên những đường leo dài nhiều веревки (multi-pitch), sự mệt mỏi tích lũy này làm giảm hiệu suất và tăng nguy cơ mắc lỗi.
Khó khăn khi hít dây (clipping): Khi dây quá nặng, việc kéo thêm một đoạn dây để hít vào điểm bảo vệ tiếp theo trở thành một cuộc vật lộn. Bạn sẽ phải dừng lại lâu hơn ở những tư thế khó, tốn nhiều sức và có thể dẫn đến té ngã.
Ảnh hưởng đến an toàn khi ngã: Khi có ma sát lớn, người giữ dây khó có thể nới dây nhanh chóng. Điều này khiến cú ngã của người leo dẫn đầu bị giật mạnh hơn. Trong trường hợp xấu, ma sát dây có thể kéo người leo mất thăng bằng ngay cả khi họ không di chuyển.
Làm mòn thiết bị: Ma sát liên tục làm mài mòn vỏ dây và bề mặt của carabiner. Theo thời gian, điều này làm giảm tuổi thọ và độ an toàn của thiết bị leo núi của bạn.
Giao tiếp khó khăn: Một sợi dây bị ghì chặt bởi ma sát sẽ truyền tín hiệu giật dây kém hiệu quả. Điều này gây khó khăn cho việc giao tiếp giữa người leo và người giữ dây, đặc biệt khi họ không nhìn thấy nhau.

Làm thế nào để giảm thiểu Ma sát dây

Giảm ma sát dây là một kỹ năng quan trọng. Nó đòi hỏi sự lên kế hoạch và kỹ thuật sử dụng thiết bị đúng cách.

Lên kế hoạch đường đi của dây: Trước khi leo, hãy nhìn tổng thể đường leo và hình dung một đường thẳng nhất có thể từ dưới lên. Cố gắng đặt các điểm bảo vệ theo đường thẳng đó.
Sử dụng dây rút nối dài (alpine draws/extendable runners): Đây là công cụ hiệu quả nhất để chống lại ma sát dây. Sử dụng chúng ở những điểm bảo vệ nằm lệch khỏi đường thẳng chính, hoặc khi leo qua các gờ đá, mái vòm. Ví dụ, tại các đường leo vòm ở Cát Bà, việc sử dụng dây rút nối dài là gần như bắt buộc.
Leo bằng hai dây (double ropes): Đối với các đường leo truyền thống (trad climbing) hoặc các đường phức tạp, kỹ thuật leo hai dây giúp giảm ma sát tối đa. Bạn sẽ hít một dây cho các điểm bảo vệ bên trái và dây còn lại cho các điểm bên phải, tạo ra hai đường dây gần như thẳng.
Kỹ thuật của người giữ dây: Một người giữ dây kinh nghiệm sẽ biết cách nới dây một cách chủ động và mượt mà, giúp người leo không phải vật lộn để kéo dây lên.