Ốc vít leo băng là gì?

Ốc vít leo băng là một dụng cụ an toàn chuyên dụng trong các hoạt động leo núi mùa đông. Nó có hình dạng một ống kim loại rỗng, có các rãnh xoắn bên ngoài và đầu mũi sắc nhọn để khoan vào băng. Người leo núi dùng nó để tạo ra một điểm neo (anchor) chắc chắn trên bề mặt băng hoặc sông băng. Điểm neo này dùng để gắn dây thừng, giúp bảo vệ người leo khỏi các cú ngã hoặc để thiết lập các trạm nghỉ, điểm cứu hộ. Đây là một thiết bị không thể thiếu cho người leo núi băng (ice climbing), leo núi hỗn hợp (mixed climbing) và di chuyển trên sông băng (glacier travel).

Hiểu rõ cấu tạo giúp bạn sử dụng ốc vít leo băng hiệu quả và an toàn. Mỗi bộ phận đều có một chức năng riêng, phối hợp với nhau để tạo ra một điểm neo đáng tin cậy.

Thân vít (Tube/Shaft): Đây là phần ống kim loại rỗng chính, thường làm từ thép hoặc nhôm. Các rãnh xoắn bên ngoài giúp vít ăn sâu vào băng khi xoay. Thiết kế rỗng cho phép lõi băng thoát ra ngoài trong quá trình khoan, giúp giảm ma sát và làm cho việc lắp đặt nhanh hơn.

Mũi vít (Teeth): Là phần đầu của ốc vít, có các răng cưa sắc nhọn. Các răng này có nhiệm vụ cắt và xuyên qua lớp băng cứng đầu tiên. Độ sắc bén của mũi vít ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ và sự dễ dàng khi bắt đầu khoan vào băng.

Móc treo (Hanger): Là một tấm kim loại ở đầu ốc vít, có một hoặc hai lỗ để móc carabiner hoặc quickdraw. Móc treo là điểm kết nối trực tiếp giữa ốc vít và hệ thống dây thừng. Các loại ốc vít hiện đại thường có móc treo gập lại được để gọn gàng hơn khi mang trên đai an toàn.

Tay quay (Crank Knob): Nhiều ốc vít hiện đại có một tay quay nhỏ tích hợp trên móc treo. Tay quay này giúp bạn tạo ra lực xoay lớn hơn, làm cho việc khoan vít vào băng nhanh và đỡ tốn sức hơn, đặc biệt quan trọng khi bạn đang ở trong một tư thế khó.

Nguyên lý hoạt động của ốc vít leo băng dựa trên ma sát và sức kháng của băng. Khi bạn xoay ốc vít, các rãnh xoắn sẽ kéo nó vào sâu bên trong khối băng, giống như một chiếc vít bắt vào gỗ. Băng bên trong ống rỗng sẽ bị đẩy ra ngoài. Khi ốc vít đã nằm hoàn toàn trong băng, toàn bộ bề mặt ren của nó sẽ bám chặt vào khối băng xung quanh. Lực tác động lên móc treo sẽ được phân bổ vào khối băng, tạo ra một điểm neo cực kỳ vững chắc, có khả năng chịu được lực của một cú ngã.

Ốc vít leo băng được phân loại chủ yếu dựa trên vật liệu và chiều dài. Việc lựa chọn loại nào phụ thuộc vào điều kiện băng và loại hình hoạt động của bạn.

Thép (Steel): Đây là loại phổ biến nhất. Ốc vít thép rất bền, chịu mài mòn tốt và dễ dàng khoan vào các loại băng cứng. Nhược điểm của chúng là nặng hơn so với các vật liệu khác. Các thương hiệu như Petzl và Black Diamond đều có những dòng sản phẩm bằng thép rất nổi tiếng.

Nhôm (Aluminum): Ốc vít nhôm nhẹ hơn đáng kể so với thép, giúp giảm trọng lượng tổng thể khi bạn phải mang nhiều thiết bị. Chúng là lựa chọn tối ưu cho các chuyến leo núi cao, nơi mỗi gram trọng lượng đều được tính toán. Tuy nhiên, nhôm kém bền hơn thép và dễ bị mòn hơn khi tiếp xúc với đá hoặc băng bẩn.

Chiều dài của ốc vít quyết định độ chắc chắn của điểm neo. Bạn cần chọn chiều dài phù hợp với độ dày và chất lượng của băng.

Ngắn (10-13 cm): Dùng cho các lớp băng mỏng hoặc khi chỉ có một lớp băng tốt ở bề mặt. Chúng nhẹ và nhanh chóng để đặt, nhưng độ giữ không cao bằng các loại dài hơn.

Trung bình (16-19 cm): Đây là kích thước linh hoạt và được dùng nhiều nhất. Chúng cung cấp độ bám tốt trong hầu hết các điều kiện băng và là lựa chọn tiêu chuẩn trong bộ dụng cụ của người leo núi.

Dài (21-22 cm): Dùng cho băng xốp, mềm hoặc không đồng nhất. Chiều dài lớn giúp vít tiếp cận được lớp băng đặc và chắc chắn hơn ở bên dưới. Chúng cũng được dùng để xây dựng các điểm neo V-thread.

Việc lựa chọn ốc vít leo băng đúng cách là một kỹ năng quan trọng. Bạn nên dựa vào các yếu tố sau để đưa ra quyết định:

Mục đích chuyến đi: Nếu bạn leo các thác băng thẳng đứng, bạn sẽ cần một bộ đầy đủ từ 10-16 ốc vít với nhiều chiều dài khác nhau. Nếu bạn chỉ di chuyển trên sông băng, bạn chỉ cần 2-4 chiếc ốc vít nhẹ, chủ yếu để dùng trong các tình huống cứu hộ.

Điều kiện băng dự kiến: Trước chuyến đi, hãy tìm hiểu về chất lượng băng ở nơi bạn đến. Băng cứng và đặc cho phép bạn dùng vít ngắn hơn. Băng mềm, ướt hoặc có nhiều không khí đòi hỏi vít dài hơn để đảm bảo an toàn.

Trọng lượng và ngân sách: Người leo núi luôn muốn giảm trọng lượng thiết bị. Ốc vít nhôm nhẹ hơn nhưng đắt hơn và kém bền hơn. Ốc vít thép nặng hơn, rẻ hơn và bền hơn. Bạn cần cân bằng giữa các yếu tố này để xây dựng bộ dụng cụ cá nhân của mình.

Tại Việt Nam, các hoạt động leo băng tự nhiên không tồn tại do điều kiện khí hậu. Tuy nhiên, cộng đồng leo núi Việt Nam ngày càng phát triển và nhiều người tham gia các chuyến thám hiểm quốc tế. Các bạn thường cần đến ốc vít leo băng khi chinh phục các đỉnh núi tuyết ở Nepal như Island Peak, Mera Peak, hoặc tham gia các khóa huấn luyện leo núi băng ở châu Âu, Nhật Bản. Khi di chuyển trên các sông băng lớn như sông băng Khumbu trên đường đến Everest Base Camp, ốc vít leo băng là thiết bị an toàn bắt buộc để phòng các trường hợp rơi vào kẽ băng (crevasse).

Cần bao nhiêu ốc vít leo băng cho một buổi leo?

Bạn cần từ 10 đến 16 ốc vít với độ dài khác nhau cho một buổi leo băng thông thường.

Làm sao để bảo quản ốc vít leo băng?

Bạn cần làm khô hoàn toàn sau khi dùng, bảo vệ mũi vít bằng nắp chụp và mài sắc định kỳ.

Ốc vít leo băng có hạn sử dụng không?

Ốc vít kim loại không có hạn sử dụng cố định nhưng cần loại bỏ nếu bị mòn, gỉ sét hoặc hư hỏng nặng.

Để chuẩn bị cho chuyến đi tiếp theo của bạn, hãy trang bị những chiếc ốc vít leo băng chất lượng. Xem các mẫu ốc vít leo băng chính hãng tại WeTrek.vn.