Ống dung nham (Lava Tube) là gì?

Ống dung nham là một hang động tự nhiên có dạng đường hầm. Nó hình thành từ một dòng chảy dung nham trong một vụ phun trào núi lửa. Không giống như các hang động đá vôi được tạo ra bởi sự xói mòn của nước, ống dung nham là kết quả trực tiếp của hoạt động núi lửa. Đây là một trong những dạng địa hình độc đáo nhất trên Trái Đất và cả trên các hành tinh khác như Mặt Trăng và Sao Hỏa.

Quá trình hình thành ống dung nham

Sự hình thành của một ống dung nham diễn ra theo các giai đoạn cụ thể, bắt đầu từ một dòng dung nham đang hoạt động.

Giai đoạn 1: Dòng chảy dung nham

Khi núi lửa phun trào, dung nham lỏng, thường là loại dung nham bazan có độ nhớt thấp, chảy tràn ra trên bề mặt đất. Dòng dung nham này di chuyển như một con sông lửa, thiêu rụi mọi thứ trên đường đi của nó.

Giai đoạn 2: Lớp vỏ cứng lại

Bề mặt trên cùng của dòng dung nham tiếp xúc với không khí lạnh hơn. Điều này làm cho nó nguội đi và đông cứng lại nhanh hơn phần dung nham lỏng bên dưới. Một lớp vỏ rắn được hình thành, bao bọc lấy dòng chảy nóng bỏng bên trong. Lớp vỏ này hoạt động như một lớp cách nhiệt, giữ cho phần dung nham bên trong duy trì nhiệt độ cao và ở trạng thái lỏng.

Giai đoạn 3: Dòng chảy tiếp tục bên trong

Được lớp vỏ cứng bảo vệ, dung nham lỏng bên trong tiếp tục chảy. Vì được cách nhiệt, nó có thể di chuyển quãng đường xa hơn nhiều so với khi chảy trên bề mặt. Dòng chảy này bào mòn và làm rộng lòng ống từ bên trong, tạo ra một đường hầm ngày càng lớn.

Giai đoạn 4: Dung nham rút đi

Khi nguồn cung cấp dung nham từ núi lửa ngừng lại hoặc chuyển hướng, dòng dung nham lỏng bên trong đường hầm sẽ rút đi hoàn toàn. Quá trình này để lại một đường hầm rỗng, chính là ống dung nham. Các bức tường, trần và sàn của hang động chính là lớp vỏ dung nham đã cứng lại.

Đặc điểm của ống dung nham

Ống dung nham có nhiều đặc điểm riêng biệt mà bạn không tìm thấy ở các loại hang động khác.

• Kích thước đa dạng: Các ống dung nham có thể rất nhỏ, chỉ đủ một người chui qua, hoặc khổng lồ với chiều rộng và chiều cao hàng chục mét. Chiều dài của chúng cũng thay đổi từ vài mét đến hàng chục cây số.
• Thành tạo bên trong: Bên trong ống, bạn có thể quan sát các cấu trúc độc đáo. “Thạch nhũ dung nham” (Lavacicles) là những giọt dung nham nhỏ giọt từ trần hang và đông cứng lại. Các đường gờ và gờ trên tường cho thấy các mức độ khác nhau của dòng chảy dung nham trong quá khứ.
• Sàn hang: Sàn của ống dung nham có thể trơn láng hoặc lởm chởm, gồ ghề tùy thuộc vào loại dung nham và cách nó nguội đi.

Ống dung nham tại Việt Nam: Hang động núi lửa Chư Bluk

Việt Nam có một hệ thống ống dung nham ấn tượng là quần thể hang động núi lửa Chư Bluk. Quần thể này nằm trong Công viên địa chất Đắk Nông. Đây được công nhận là hệ thống hang động núi lửa dài nhất Đông Nam Á.

Hệ thống này bao gồm hơn 100 hang động lớn nhỏ, được tạo thành từ các dòng dung nham của núi lửa Chư Bluk từ hàng triệu năm trước. Hang C7 là hang dài nhất với chiều dài hơn 1.000 mét. Khám phá hệ thống hang động này mang lại trải nghiệm độc đáo về địa chất và hệ sinh thái hang động. Bên trong, các nhà khoa học đã tìm thấy dấu tích của các dòng dung nham cổ đại và một hệ sinh vật thích nghi với môi trường không có ánh sáng.

Lưu ý an toàn khi khám phá ống dung nham

Khám phá ống dung nham là một hoạt động mạo hiểm đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng.

• Đi cùng chuyên gia: Bạn không nên tự mình khám phá. Luôn đi cùng một người hướng dẫn địa phương hoặc một chuyên gia về hang động. Họ hiểu rõ sơ đồ hang, các khu vực an toàn và những rủi ro tiềm ẩn.
• Trang bị đầy đủ: Các thiết bị cơ bản bao gồm mũ bảo hiểm để bảo vệ đầu khỏi đá rơi hoặc va đập, đèn đội đầu siêu sáng cùng pin dự phòng, giày đi bộ đường dài có độ bám tốt để di chuyển trên bề mặt không bằng phẳng và găng tay để bảo vệ tay khỏi các cạnh đá sắc nhọn.
• Thông báo kế hoạch: Luôn cho ai đó biết về kế hoạch của bạn, bao gồm địa điểm bạn đến và thời gian dự kiến quay trở lại.
• Tôn trọng môi trường: Không chạm vào các thành tạo hang động. Dầu từ tay người có thể làm hỏng chúng vĩnh viễn. Mang tất cả rác của bạn ra ngoài và không để lại bất cứ thứ gì.

Câu hỏi thường gặp

Ống dung nham ở Việt Nam nằm ở đâu?

Hệ thống ống dung nham dài nhất Đông Nam Á là quần thể hang động núi lửa Chư Bluk, nằm tại tỉnh Đắk Nông.

Bên trong ống dung nham có gì?

Bên trong ống dung nham có các thành tạo đá độc đáo như thạch nhũ dung nham và dấu tích của các dòng chảy cổ đại.

Cần chuẩn bị gì để khám phá ống dung nham?

Bạn cần chuẩn bị mũ bảo hiểm, đèn đội đầu, giày đi bộ đường dài có độ bám tốt và đi cùng người hướng dẫn.