Hố sụt (Sinkhole) là gì?

Hố sụt là vùng đất sụt lún đột ngột do lớp đá nền bên dưới bị hòa tan, tạo ra khoảng trống và khiến bề mặt sụp đổ không báo trước.

Hố sụt (Sinkhole) là gì?

Hố sụt, hay còn gọi là hố tử thần, là một hiện tượng địa chất. Nó xảy ra khi mặt đất bất ngờ sụp xuống, tạo thành một cái hố. Nguyên nhân chính là do nước ngầm bào mòn các lớp đá mềm bên dưới bề mặt. Các loại đá dễ bị hòa tan như đá vôi, cacbonat, hoặc tầng muối tạo ra các hang động và khoảng trống ngầm. Khi lớp đất đá phía trên không còn gì nâng đỡ, nó sẽ đổ sập xuống.

Kích thước của hố sụt đa dạng, từ vài mét đến hàng trăm mét cả về chiều rộng và chiều sâu. Một số hố sụt hình thành từ từ qua nhiều năm. Những hố sụt khác lại xuất hiện đột ngột, gây nguy hiểm lớn cho các công trình và con người trong khu vực.

Hố sụt hình thành như thế nào?

Quá trình hình thành hố sụt diễn ra âm thầm dưới lòng đất. Nó trải qua nhiều giai đoạn trước khi biểu hiện trên bề mặt. Quá trình này được thúc đẩy bởi nước và cấu trúc địa chất.

Các bước chính trong quá trình hình thành:

- Nước mưa hấp thụ khí cacbonic từ không khí và đất, tạo thành axit cacbonic yếu.

- Nước có tính axit này thấm xuống lòng đất, từ từ hòa tan các lớp đá vôi hoặc đá mềm khác.

- Quá trình hòa tan tạo ra các khe nứt, đường hầm và hang động ngầm ngày càng lớn.

- Lớp đất, sét và đá phủ bên trên mất đi nền đỡ vững chắc.

- Bề mặt sụp đổ vào khoảng trống bên dưới, tạo thành hố sụt.

Các yếu tố như mưa lớn kéo dài, hạn hán đột ngột, hoặc hoạt động của con người như bơm hút nước ngầm cũng làm tăng tốc độ hình thành hố sụt.

Các loại hố sụt phổ biến

Các nhà địa chất phân loại hố sụt dựa trên cách chúng hình thành. Có ba loại chính bạn cần biết để nhận diện mức độ nguy hiểm.

Hố sụt hòa tan (Dissolution Sinkhole)

Loại hố sụt này hình thành khi có ít lớp đất phủ trên nền đá. Nước mưa thấm trực tiếp và bào mòn đá, tạo ra một vùng trũng trên bề mặt. Quá trình này diễn ra chậm và thường ít nguy hiểm hơn.

Hố sụt sụt lún (Cover-subsidence Sinkhole)

Xảy ra ở những nơi có lớp đất cát dày bên trên nền đá vôi. Lớp cát từ từ chui xuống các khe nứt của nền đá bị hòa tan, làm bề mặt lún dần theo thời gian. Loại này cũng hình thành chậm và tạo ra vùng trũng.

Hố sụt sụp đổ (Cover-collapse Sinkhole)

Đây là loại nguy hiểm nhất. Nó xảy ra khi lớp đất sét bên trên nền đá tạo thành một vòm cứng. Nước ngầm bào mòn tạo ra một hang động lớn bên dưới. Khi vòm đất sét không chịu nổi trọng lượng, nó sẽ sụp đổ đột ngột không báo trước. Hố sụt ở Chương Mỹ, Hà Nội là một ví dụ cho loại này.

Hố sụt ở Việt Nam: Nguy hiểm và Kỳ vĩ

Việt Nam có cấu tạo địa chất karst đá vôi rộng lớn, đặc biệt ở các tỉnh miền núi phía Bắc và miền Trung. Điều này làm cho hiện tượng hố sụt xuất hiện ở nhiều nơi, với hai thái cực khác nhau.

Mối nguy hiểm tiềm tàng

Nhiều khu dân cư ở các tỉnh như Hà Nội (Chương Mỹ, Quốc Oai), Hòa Bình, Thanh Hóa, Quảng Ninh thường xuyên đối mặt với các hố sụt bất ngờ. Các hố này gây thiệt hại về tài sản, phá hủy nhà cửa, đường sá và đe dọa tính mạng người dân. Việc khai thác nước ngầm quá mức cũng góp phần làm gia tăng tần suất xuất hiện hố sụt.

Những kỳ quan thiên nhiên

Mặt khác, quá trình hình thành hố sụt qua hàng triệu năm đã tạo nên những kỳ quan độc đáo cho Việt Nam. Hang Sơn Đoòng, hang động lớn nhất thế giới, có hai hố sụt khổng lồ cho phép ánh sáng mặt trời chiếu vào, tạo nên hệ sinh thái rừng nguyên sinh độc nhất trong lòng đất. Các hố sụt trên cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang) lại trở thành những “cái giếng trời” cung cấp nước và đất canh tác cho người dân tộc thiểu số.

Dấu hiệu nhận biết và cách giữ an toàn

Nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo là cách tốt nhất để bảo vệ bạn và gia đình khỏi nguy cơ hố sụt. Nếu bạn sống hoặc di chuyển trong vùng có nền địa chất đá vôi, hãy chú ý các dấu hiệu sau:

- Xuất hiện các vết nứt mới trên mặt đất, tường hoặc móng nhà.

- Cây cối, cột điện, hoặc hàng rào đột nhiên bị nghiêng.

- Nước mưa đọng lại thành vũng ở những khu vực trước đây không bị.

- Cửa ra vào và cửa sổ bị kẹt, khó đóng mở.

Khi phát hiện các dấu hiệu trên hoặc nhìn thấy một hố sụt, bạn cần hành động ngay lập tức. Hãy giữ khoảng cách an toàn, cắm biển cảnh báo và thông báo cho chính quyền địa phương. Bạn tuyệt đối không được lại gần mép hố vì mặt đất xung quanh rất yếu và có thể tiếp tục sụp.

Câu hỏi thường gặp

Hố sụt lớn nhất thế giới ở đâu?

Xiaozhai Tiankeng (Thiên Khanh Tiểu Trại) ở Trung Quốc là hố sụt sâu và lớn nhất thế giới.

Hố sụt có thể dự báo trước không?

Có thể dự báo ở một mức độ nhất định thông qua việc theo dõi các dấu hiệu sụt lún và địa chất.

Việt Nam có nhiều hố sụt không?

Việt Nam có nhiều hố sụt do cấu tạo địa chất đá vôi phổ biến ở nhiều khu vực.

Xem các thiết bị dã ngoại và sinh tồn an toàn tại WeTrek.vn.