Búa băng là gì?

Búa băng là dụng cụ đa năng giúp bạn di chuyển an toàn và tự hãm phanh khi trượt ngã trên địa hình tuyết, băng cứng.

Búa băng (ice axe) là một công cụ leo núi chuyên dụng được thiết kế để sử dụng trên các địa hình có tuyết và băng. Nó không chỉ là một cây gậy hỗ trợ giữ thăng bằng mà còn là thiết bị an toàn quan trọng nhất của bạn trong môi trường này. Một cây búa băng cơ bản gồm các bộ phận chính:

• Đầu búa (Head): Gồm lưỡi đâm và lưỡi cuốc.

• Lưỡi đâm (Pick): Phần nhọn, cong dùng để cắm vào băng tuyết khi leo hoặc khi tự hãm phanh.

• Lưỡi cuốc (Adze): Phần dẹt, rộng ở phía đối diện lưỡi đâm, dùng để chặt, đào bậc thang trong tuyết cứng hoặc dọn dẹp bề mặt băng.

• Thân búa (Shaft): Phần cán dài, có thể thẳng hoặc hơi cong tùy mục đích sử dụng.

• Mũi nhọn (Spike): Phần kim loại nhọn ở cuối thân búa, giúp cắm sâu vào tuyết để giữ thăng bằng khi di chuyển.

Búa băng là một thiết bị cứu mạng. Chức năng quan trọng nhất của nó là tự hãm phanh (self-arrest). Khi bạn bị trượt ngã trên một sườn dốc phủ tuyết, một cú trượt nhỏ có thể nhanh chóng biến thành một cú ngã không kiểm soát và dẫn đến tai nạn nghiêm trọng. Kỹ thuật tự hãm phanh sử dụng lưỡi đâm của búa cắm chặt vào bề mặt tuyết để dừng lại ngay lập tức.

Ngoài ra, nó còn giúp bạn:

• Giữ thăng bằng khi đi bộ trên địa hình dốc, giống như một cây gậy trekking.

• Tạo các điểm neo tạm thời trên tuyết để bảo vệ bản thân hoặc đồng đội.

• Kiểm tra độ sâu và sự ổn định của các lớp tuyết.

• Đào bậc thang hoặc chỗ đứng vững chắc trên các sườn dốc.

Việc chọn búa băng phụ thuộc vào mục đích sử dụng và chiều cao của bạn. Dưới đây là các thông số chính cần xem xét.

Chiều dài (Length)

Chiều dài được đo từ đỉnh đầu búa đến cuối mũi nhọn. Quy tắc chung để chọn chiều dài cho leo núi tổng hợp (general mountaineering) là khi bạn cầm búa ở đầu, thả lỏng tay dọc thân người, mũi nhọn nên ở vị trí mắt cá chân.

• Người cao dưới 173 cm: Chọn búa dài 50-60 cm.

• Người cao từ 173 cm đến 183 cm: Chọn búa dài 60-70 cm.

• Người cao trên 183 cm: Chọn búa dài 70-75 cm.

Đối với leo băng kỹ thuật (technical ice climbing), bạn sẽ cần các loại búa chuyên dụng ngắn hơn nhiều.

Độ cong thân búa (Shaft Curve)

• Thân thẳng (Straight Shaft): Lý tưởng cho leo núi tổng hợp và di chuyển trên các sườn dốc không quá gắt. Nó giúp cắm sâu vào tuyết dễ dàng hơn khi dùng làm gậy chống.

• Thân cong (Curved Shaft): Cung cấp khoảng hở tốt hơn khi vung búa trên các địa hình dốc hơn hoặc băng gồ ghề. Đây là lựa chọn lai giữa leo núi tổng hợp và leo băng kỹ thuật.

Xếp hạng (Rating)

Búa băng được xếp hạng B (Basic) hoặc T (Technical).

• Loại B (Cơ bản): Dành cho leo núi tổng hợp, đi bộ trên sông băng. Thân và lưỡi đâm đủ mạnh để tự hãm phanh và sử dụng cơ bản.

• Loại T (Kỹ thuật): Thân và lưỡi đâm khỏe hơn, được thiết kế để chịu tải trọng lớn khi dùng làm neo trong leo băng kỹ thuật hoặc cứu hộ.

Để chọn đúng búa băng, bạn hãy trả lời các câu hỏi sau:

1. Bạn sẽ dùng nó làm gì? Nếu chủ yếu để đi bộ trên tuyết và phòng hờ tự hãm phanh, hãy chọn một cây búa thân thẳng, nhẹ, xếp hạng B và có chiều dài phù hợp với chiều cao.

2. Địa hình của bạn dốc đến mức nào? Nếu bạn dự định leo các sườn dốc tuyết hoặc băng, một cây búa thân hơi cong sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn khi vung.

3. Bạn có leo băng kỹ thuật không? Nếu có, bạn cần một cặp búa leo băng chuyên dụng (ice tools) ngắn hơn, cong hơn và có xếp hạng T.

4. Trọng lượng có quan trọng không? Với những chuyến đi dài, một cây búa nhẹ hơn làm từ nhôm sẽ giúp bạn tiết kiệm sức lực.

Mặc dù Việt Nam không có các đỉnh núi tuyết vĩnh cửu, búa băng vẫn là một công cụ hữu ích cho những người chuẩn bị cho các chuyến đi quốc tế hoặc đối mặt với điều kiện thời tiết khắc nghiệt trong nước. Ví dụ:

• Leo Fansipan vào mùa đông: Trong những đợt không khí lạnh mạnh, đỉnh Fansipan có thể xuất hiện băng giá và tuyết mỏng. Địa hình dốc kết hợp với bề mặt trơn trượt khiến búa băng trở thành một công cụ an toàn giá trị để giữ thăng bằng và phòng khi trượt ngã.

• Huấn luyện cho các chuyến leo núi ở nước ngoài: Nhiều người Việt Nam tham gia các chuyến leo núi ở Nepal (Island Peak, Mera Peak), Nhật Bản (núi Phú Sĩ vào mùa đông) hoặc châu Âu (Mont Blanc). Việc mua và tập luyện với búa băng tại Việt Nam giúp bạn làm quen với thiết bị trước khi bước vào hành trình thực tế.

• Chọn búa quá dài: Một cây búa quá dài sẽ vướng víu và khó sử dụng khi tự hãm phanh trên dốc cao.

• Không thực hành kỹ thuật: Sở hữu búa băng nhưng không biết cách tự hãm phanh đúng kỹ thuật thì cũng vô dụng. Bạn cần tìm địa hình tuyết an toàn để thực hành trước.

• Cầm búa sai bên: Khi đi ngang sườn dốc, luôn cầm búa ở tay phía trên dốc (uphill hand) để sẵn sàng phản ứng.

• Dùng sai mục đích: Dùng búa leo núi tổng hợp để leo các vách băng thẳng đứng là rất nguy hiểm.

• Đế đinh (Crampons): Khung kim loại có đinh nhọn gắn vào đế giày, dùng để tăng độ bám trên băng và tuyết cứng. Đây là thiết bị luôn đi kèm với búa băng.

• Tự hãm phanh (Self-Arrest): Kỹ thuật dùng lưỡi đâm của búa băng để dừng lại khi bị trượt ngã trên dốc tuyết.

• Búa leo băng (Ice Tool): Loại búa chuyên dụng, ngắn, cong và nặng hơn, thường dùng theo cặp để leo các thác băng hoặc vách núi đá-băng hỗn hợp.

1. Tôi có cần búa băng để leo Fansipan không?

Thông thường là không, nhưng vào những đợt rét đậm hiếm hoi có băng tuyết, nó sẽ tăng cường an toàn đáng kể.

2. Búa băng thân thẳng và thân cong khác nhau thế nào?

Búa thẳng dùng chủ yếu để đi bộ và hỗ trợ giữ thăng bằng, trong khi búa cong tối ưu cho việc leo các sườn băng dốc hơn.

3. Tôi có thể dùng gậy trekking thay cho búa băng không?

Không, gậy trekking không được thiết kế để chịu lực và không có khả năng tự hãm phanh khi bạn trượt ngã trên tuyết cứng.

Xem các loại búa băng và dụng cụ leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.